ΙΣΤΟΡΙΑ, ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ

Ήρθαν οι Απόκριες,

το γλέντι ας αρχίσει.

Δες πώς μασκαρεύτηκα

και ποιος θα με γνωρίσει;

Σερπαντίνες, κομφετί

ο ουρανός θα βρέξει.

Πάρτε θέσεις για χορό,

η μουσική ας παίξει.

 

Οι Απόκριες (ή Τριώδιο) ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Τι είναι όμως το Τριώδιο το οποίο και έδωσε το όνομα του σε αυτή τη γιορτή των Χριστιανών;

Τριώδιο είναι το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και του Μ. Σαββάτου. Περιλαμβάνει ιερά ποιήματα από τον 5ο ως τον 15ο αιώνα. Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη στην ελληνική γλώσσα το 1522 μ.Χ.

Σήμερα όμως, Αποκριά ονομάζεται η Κυριακή της πρώτης (Μικρές Απόκριες, της Τυροφάγου), καθώς και η Κυριακή της δεύτερης και τρίτης εβδομάδας.

 Ονομάστηκε έτσι, επειδή την περίοδο αυτή, συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «απέχουν από το κρέας». Αποκριά ετυμολογικά δηλαδή σημαίνει μακριά από το κρέας. Εκκλησιαστικά είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου, ψυχικής και σωματικής, για την ανάσταση του Σωτήρα Χριστού.. Η πρώτη εβδομάδα ονομάζεται «Προφωνέσιμη», γιατί παλιότερα «προφωνούσαν», δηλαδή διαλαλούσαν, στα χωριά κυρίως, την αρχή της Αποκριάς. Η δεύτερη εβδομάδα ονομάζεται «Κρεατινή» ή «Κρεοφάγος», επειδή έτρωγαν κρέας και η τρίτη «Τυρινή ή Τυροφάγος», επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα. Από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου.

Την εβδομάδα της Τυροφάγου τρώνε μόνο γαλακτοκομικά και όχι κρέας, για να προετοιμαστούν σιγά - σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Ανάλογη με την ελληνική λέξη Αποκριά, είναι και η λατινική λέξη καρναβάλι (Carneval, carnavale). Για την προέλευσή του υπάρχουν πολλές εκδοχές: Από τα Σατουρνάλια ή τα Λουπερκάλια των Ρωμαίων. Ίσως και από την μεταφορά των Καλανδών, πάλι, των Ρωμαίων από την αρχή του έτους στην αρχή της Άνοιξης. Αλλά, είναι πιθανόν, και από τη συγχώνευση εθίμων που υφίστανται από την αρχαιότητα και έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης εθίμων δηλαδή που έχουν παραμείνει από παλιές "εθνικές" γιορτές της ρωμαϊκής εποχής, τις γιορτές αφιερωμένες στην έκπτωση του θεού Κρόνου (Saturn) από τον Ήλιο Δία και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν, πίνοντας κρασί και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο, προς τιμή του Διόνυσου.

Τα έθιμα σήμερα είναι πολλά και ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τις μέρες αυτές επικρατεί παντού το γλεντι, η ψυχαγωγία και το «μασκαρέμα», η μεταμφίεση. δηλαδή που έχει παραμείνει από παλιές "εθνικές" γιορτές της ρωμαϊκής εποχής, τις γιορτές αφιερωμένες στην έκπτωση του θεού Κρόνου (Saturn) από τον Ήλιο Δία και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν, πίνοντας κρασί και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο, προς τιμή του Διόνυσου.
Παλιότερα το καρναβάλι γινόταν παντού στην Ελλάδα με μασκαράτες ομαδικές, χορούς γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα, έθιμα σε κάθε μέρος. Ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, κρασί και χίλια δυο πειράγματα. Μεγαλύτερα κέντρα τέτοιου ξεφαντώματος ήταν, όπως και σήμερα, η Πάτρα με το περιβόητο Πατρινό καρναβάλι, που έχει τις ρίζες του στις αρχές του 19ου αιώνα, η Πλάκα των Αθηνών, η Θήβα με τον περίφημο «βλάχικο γάμο» της.
Στην Πάτρα γίνεται το μεγαλύτερο καρναβάλι της Ελλάδας με διάρκεια δύο μηνών. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς γίνεται παρέλαση αρμάτων, με επικεφαλής το ομοίωμα του θεού του «Καρνάβαλου» και ακολουθία διάφορων άλλων έξυπνων μασκαρεμάτων, με τη συμμετοχή 40.000 καρναβαλιστών και πλήθους επισκεπτών, ενώ το κέφι δίνει και παίρνει.
Στην Κοζάνη γίνεται το έθιμο του φανού, κατά το οποίο φωτιές και υπαίθρια γλέντια στήνονται σε διάφορες γειτονιές της πόλης.
Τα τελευταία χρόνια, το καρναβάλι του Μοσχάτου καταλαμβάνει τη πρώτη θέση στην Αττική. Επίσης, το καρναβάλι του Ρεθύμνου είναι το μεγαλύτερο στην Κρήτη κι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα.κτός της μεγάλης παρέλασης, πολλές ακόμα εκδηλώσεις πλαισιώνουν την Αποκριά στο Ρέθυμνο. Σε διεθνές επίπεδο, μόνο οι Καθολικοί και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί γνωρίζουν τις Απόκριες, ενώ στην προτεσταντική Βόρεια Ευρώπη δεν υπάρχουν. . To καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο θεωρείται το μεγαλύτερο του κόσμου και πολυπληθέστερο, σε μια φαντασμαγορική κάθε φορά παρουσίαση, όπου συνδυάζεται με παραδοσιακούς ξέφρενους χορούς, όπως η Σάμπα.

Το καρναβάλι είναι στενά συνυφασμένο με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας. Πολύ γνωστό έθιμο είναι και το γαϊτανάκι. Έιναι διαδεδομένο  σε πολλές περιοχές και  πρόκειται για ένα ψηλό ξύλο, με δεμένες πολύχρωμες κορδέλες. Κάθε κορδέλα την κρατούσε και την περιέστρεφε ένας χορευτής με την παραδοσιακή του στολή. Βέβαια ρυθμοί χορευτικοί οδηγούν τα βήματα των χορευτών γύρω από τα γαϊτανάκι. Λέγεται ότι το γαϊτανάκι έγινε γνωστό από τους Αρκάδες. Το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής σε πολλά μέρη της Ελλάδας γίνονταν και το έθιμο της «συγχώρεσης». Οι κάτοικοι των χωριών επισκέπτονταν τους γονείς τους, τα πεθερικά τους, τους παππούδες, τους κουμπάρους τους και αφού τους φιλούσαν το χέρι, ζητούσαν «συγχώρεση».Αυτό ανάγεται σε πολύ παλιά χρόνια αλλά επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Τότε όλη η οικογένεια συγκεντρώνονταν στο σπίτι του παππού ή του προπάππου. Η συγκέντρωση αποτελούσε μία συμβολική οικογενειακή εκδήλωση όπου τα νεότερα μέλη της οικογένειας εξέφραζαν το σεβασμό τους προς τον πρεσβύτερο.Κατά τη διάρκεια των Απόκρεω λοιπόν γίνονταν και διάφορα λαϊκά δρώμενα. Ένα από τα βασικά θέματα τις Αποκριάς ήταν η Αναπαράσταση του Γάμου. Γίνονταν εικονικοί γάμοι ανάμεσα στα χωριά και οι γαμήλιες πομπές ξεκινούσαν από το ένα για να πάνε στο άλλο. Ο γαμπρός με το άλογο, κι από κοντά ο κουμπάρος και γύρω οι συμπέθεροι. Συναντιόταν με την πομπή της νύφης και γινόταν τρικούβερτο γλέντι…με όλα τα συνακόλουθα…. Ο επικεφαλής της πομπής, ο σταχτιάρης κράταγε σακούλι με στάχτη, για να ρίχνει σ’ αυτούς που ήθελαν να παρεμποδίσουν την πομπή, να παρεμποδίσουν το γάμο. Έτσι παρέμεινε η παροιμιακή φράση «Μας έριξε στάχτη στα μάτια».   τηςφιλολόγου Εύας Κάργα                                             

ΦΕΤΟΣ ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΠΕΦΤΟΥΝ:

Τελώνου & Φαρισαίου(αρχή Τριωδίου):	Κυριακή, 24 Φεβρουαρίου 2013
του Ασώτου:	Κυριακή, 3 Μαρτίου 2013
Τσικνοπέμπτη:	Πέμπτη, 7 Μαρτίου 2013
της Απόκρεω:	Κυριακή, 10 Μαρτίου 2013
της Τυροφάγου:	Κυριακή, 17 Μαρτίου 2013
Καθαρή Δευτέρα:	Δευτέρα, 18 Μαρτίου 2013

ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ!!!!!!!!!!!     

Το τραγούδι του κλόουν

Δεν έχεις πού να κοιμηθείς

δανείσου το παπούτσι μου

δεν έχεις πού να ζεσταθείς

δανείσου την καρδιά μου

δεν έχεις πού να πιεις νερό

ξεδίψασε στο δάκρυ μου

δεν έχεις πού να ονειρευτείς

δανείσου τα όνειρά μου.

Κρύβω βαθιά στις τσέπες μου

δυο ψίχουλα ψωμί,

κρύβω τον ήλιο, τα πουλιά

κι ένα άσπρο γιασεμί

κι όλα θα γίνουν αύριο

καρβέλια, χρώματα

για να γιορτάσουν των παιδιών

μάτια και στόματα.

ΤΟ ΞΑΝΘΙΩΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Το μεγαλύτερο πολιτιστικό γεγονός του χειμώνα στη Βόρεια Ελλάδα, είναι οι Θρακικές Λαογραφικές Εορτές-Ξανθιώτικο Καρναβάλι. Αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς και η ετήσια οργάνωσή τους έχει ως στόχο να διασωθεί και να διαδοθεί η πλούσια πολιτιστική παράδοση της περιοχής, που προσελκύει επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η πόλη της Ξάνθης, μια πόλη ξεχωριστή που δένει αρμονικά τις αντιθέσεις, αναψηλαφίζει την ιστορία και γίνεται κομμάτι του σήμερα.   

Μια πόλη που κληρονόμησε τους ήχους αρχέγονων καιρών, τον Ορφέα να τραγουδά με τη λύρα του και το Διόνυσο με τις μαινάδες να τελούν τις βακχικές γιορτές στις πλαγιές του Όρους των Ρόδων. Μια πόλη όπου οι μύθοι έπλεξαν τις μοναδικές Θρακικές Λαογραφικές Εορτές-Ξανθιώτικο Καρναβάλι που αναβιώνει και γιορτάζει στην πόλη από το 1966. Στην πόλη με τα χίλια χρώματα επώνυμοι καλλιτέχνες, ξένα και ντόπια λαογραφικά συγκροτήματα, Παρέλαση Λαογραφίας, με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων, εικαστικά, θεατρικά, χορευτικά και μουσικά δρώμενα δημιουργούν ένα υπέροχο καρναβαλικό πανηγύρι που αναβιώνει μνήμες, χαρίζει αναμνήσεις, και ζεσταίνει τις ανθρώπινες ψυχές τις εβδομάδες της Αποκριάς.

Οι γιορτές ολοκληρώνονται με το ξανθιώτικο έθιμο το «Κάψιμο του Τζάρου» (ανθρώπινου ομοιώματος), μέσα σε μία φαντασμαγορική ατμόσφαιρα από πυροτεχνήματα στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου. Ο «Τζάρος» ή η «Τζάρους» σύμφωνα με τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου.